VLUCHTEN

Waar moet ik beginnen. Het was nog volop Koude Oorlog. Opstand in Hongarije, 1956, neergeslagen door de Russen. Ik was 12 en begreep donders goed dat de Hongaarse vluchtelingen niet voor de lol naar hier kwamen. De vluchtelingen kregen hier een warm onthaal en iedereen vond dat het zo hoorde, want Hongarije was een dictatuur onder de knoet van de Sovjet Unie. Die mensen kon je niet in de kou laten staan.

Eerder al de opstand in de DDR in 1953, neergeslagen, ook met hulp van de Russen, de touwtjes door de dictatuur verder aangehaald. De ene helft van de bevolking bespioneerd en verraden door de andere helft. Ik werd het me pas bewust bij de bouw van de Berlijnse muur in 1961. (Toen waren al meer dan 2,5 miljoen mensen de DDR ontvlucht.) Beelden op tv van vluchtelingen die hun leven waagden in een run naar de vrijheid. We zaten op het puntje van onze stoel en juichten als er weer een goed was aangekomen aan onze kant van de versperringen. De goede kant, vonden wij.

En Tsjecho-Slowakije, hoe vurig hoopten wij dat Alexander Dubcek zou slagen in zijn poging het “socialisme met een menselijk gezicht” te vestigen. Wat werden we weer teleurgesteld toen in 1968 de tanks van het Warschaupact Praag binnen rolden. We steunden de vluchtelingen waar we konden. Je kon die mensen immers niet in de kou laten staan?

Hoe blij waren we niet, eind jaren ’80, toen de Oostduitsers, massaal op vakantie in Hongarije, een vluchtweg vonden naar het westen. Het was niet meer te stoppen: treinen vol vluchtelingen van oost naar west, mensen die hun bezittingen, hun verleden en vaak ook familieleden achtergelaten hadden.

U snapt natuurlijk waar ik heen wil. Ruim 25 jaar na de val van de muur is het weer oorlog en nog vrij dichtbij ook. Uit de brandhaarden redt iedereen zich die zich nog redden kan, en zoekt een veilig heenkomen.

Anders dan destijds, toen Oost-Europese landen versperringen hadden opgericht om hun bevolking het vluchten te beletten, proberen sommige landen nu met muren en versperringen vluchtelingen en asielzoekers buiten de deur te houden. Is het omdat de generatie die het nu voor het zeggen heeft, een andere kijk op mensen heeft? Of gewoon weer ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken?

Ik heb het antwoord ook niet, maar het beeld van de paniek bij dat jongetje dat al in de volgepakte trein met vluchtelingen zit en opeens ziet dat zijn ouders nog buiten staan, zal nog lang branden op mijn netvlies.

[augustus 2015]