GROEP

Vanachter onze maaltijd op het terras in Hasselt (B) zagen we op straat een stel jonge vrouwen die kennelijk een vrijgezellenavond vierden. Achter op het T-shirt van een van de dames was geschreven: Margriet gaat trouwen.

Ik heb maar een flauwe notie wat de gewoontes zijn bij vrijgezellenavonden. Toen ik trouwde was de welvaart nog niet uitgebroken. Opvallend voor de buitenwereld is altijd wel dat de aanstaande bruid of bruidegom een soort opdracht heeft. Zo ben ik wel eens aangesproken door een jongedame, meisje nog, verkleed als theemuts. Of ik een theezakje had. Ook Margriet in Hasselt werd af en toe op passerende jonge mannen afgestuurd. Ik kon natuurlijk niet volgen wat er gezegd werd, maar de opdrachtgevers bleven, net als bij de theemuts, op veilige afstand staan geiten. Het zal wel wat fraais geweest zijn, die opdracht…

Je vraagt je iedere keer af, tenminste, ik doe dat, hoe het groepsproces mensen ertoe brengt te doen wat ze in d’r eentje never nooit gedurfd zouden hebben. Kijk, een beetje snap ik het wel. Wat doe ík bijvoorbeeld in campagnetijd? Normaal zou ik het niet in m’n hoofd halen om mensen op straat te vragen of ze wel naar de stembus gaan, maar met een PvdA-petje op, een pak folders in de hand en een paar net zulke gekke partijgenoten in de buurt…

Het bedrijf waar ik werkte en waar een grote teamgeest heerste, hanteerde een tijdlang de slogan “Nummer 1 word je nooit alleen” om aan te geven dat topscorers hun succes mede te danken hebben aan de collega’s in het team. Werken in een team, immers, brengt het beste in mensen naar boven.

Toch geloof ik dat het dan niet altijd hetzelfde proces is dat mensen in een groep boven zichzelf uit doet stijgen. Margriet is nog een tamelijk onschuldig twijfelgeval, maar wat te denken van hooligans? Of is het misschien wél hetzelfde proces en doet het doel er niet toe? Dat boven jezelf uit stijgen in alle gevallen hetzelfde geluksgevoel geeft, onverschillig of je net een werelddoelpunt gescoord hebt, een theezakje hebt durven vragen of Joes Kloppenburg doodgeschopt?

Het groepsproces blijft raadselachtig en angstwekkend. Daar verandert dat gedram over de terugkeer van normen en waarden niets aan. Ik heb trouwens een diep wantrouwen tegen mensen die de mond vol hebben van normen en waarden. Te vaak krijg ik het gevoel dat het hún normen en waarden zijn, die ze gewoon bij wet aan iedereen opgelegd willen zien.