Gas, water en licht

Is er iets basaler dan gas, water en licht om van een huis je thuis te maken? Tot de jaren 80 van de vorige eeuw werden deze diensten vanzelfsprekend geleverd door nutsbedrijven die er voor zorgen dat iedereen van deze diensten gebruik kan maken. Maar zo langzamerhand is de dienstverlening steeds meer overgenomen door de ‘markt’, want als die zijn werk doet, komt immers alles vanzelf goed? Toch?

Een paar weken voor kerst werd ik gebeld door een aanbieder van gas en elektra en prompt gingen mijn nekharen omhoog, ik dacht alleen maar ‘welk oor wordt mij hier aangenaaid’. Ik had nog niet opgehangen of ik realiseerde me dat mijn eigen gedachtegang toch wel intriest was. Het gaat hier om basale voorzieningen die voor iedereen toegankelijk zouden moeten zijn en waarop ik zou moeten kunnen vertrouwen dat men het beste met mij voor heeft. Het tegenovergestelde is het geval: ik barst van het wantrouwen.  En naar mijn idee is daar -helaas- maar al te vaak goede reden voor.

Het gekke is dat bij de ergernissen over de collectieve sector de pijlen veel eerder op  ‘de’ overheid  gericht zijn dan op marktpartijen. De praktijk is dat men de terugtredende (door verzelfstandiging en privatisering) overheid voor kennisgeving aanneemt zolang de dienstverlening in orde is. Zodra het echter misgaat heeft men daar geen boodschap aan en is de overheid aan de beurt. Arnold Biesheuvel heeft hierover onlangs een gloedvol artikel geschreven: ‘de vloek van het aanbesteden’.

We blijven die tweeslachtigheid vrees ik, nog wel even houden: enerzijds torenhoge verwachtingen naar de overheid, en anderzijds grote overheidsonvriendelijke stemming tegen diezelfde overheid. De tweeslachtigheid is meer dan ooit onbevredigend. De huidige spanningen in de wereld roept bij mij en menig PvdA-er de notie op van de onmisbaarheid en de waarde van het collectieve domein.
Als Pvda-ers beseffen we dat we niet zonder publiek domein kunnen, en niet zonder de overheid willen die als de meest aangewezen instantie de collectieve waarden behartigt. Er is geen bedrijf in de markt dat de strijd tegen terrorisme kan voeren, dat is de overheid. We hebben de overheid nodig om veiligheid te waarborgen, Niet alleen de veiligheid van mensen die je kent, maar ook voor mensen die je níet persoonlijk kent, maar waar voor je wel voor te zorgen hebt. De overheid is er ook om de sociale samenhang tussen mensen te bevorderen, en voorwaarden te scheppen waaronder mensen zich vreedzaam en tolerant kunnen ontplooien.

De kwaliteit van ons bestaan – ook individueel – hangt in hoge mate af van de omvang, het bereik en de kwaliteit van collectieve arrangementen. Dat vergeten we maar al te gauw in tijden van voorspoed. Maar dat besef is er direct weer, zodra de basis van ons bestaan wordt geschokt.

Het is lange tijd niet sexy geweest om te pleiten voor een overheid, laat staan een grote overheid. Maar het is tijd voor een herwaardering. Je mag best hoge eisen aan stellen aan de overheid. Maar er schuilt onevenwichtigheid in de nauwgezette en vaak uitvergrote aandacht voor de gebreken van de overheid of de collectieve sector in bredere zin. Zeker, er worden fouten gemaakt,  maar het is, ondanks alles, ook een formidabel teken van vertrouwen in de publieke zaak. En dat gegeven verplicht de overheid en de politiek om zich tot het uiterste in te zetten voor het verwerven van dat publieke vertrouwen.

Als politieke partij moeten we werken aan het herstel van collectieve waarden en de collectieve sector, zodat dat wat gemeenschappelijk moet worden gewaarborgd en gerealiseerd, ook kan worden bereikt. Of het nu gaat om gas, water en licht, of om zorg, wonen of hulp aan vluchtelingen en statushouders. Dan nemen we de problematische verhouding tussen politiek, overheid en de markt die er is, voor lief. De belangen zijn nu eenmaal te groot. Noem het idealisme, maar daar staat de PvdA voor.

Afsluitend de woorden die Floor Wibaut ons nagelaten heeft:

Er is maar één land, onze aarde

Er is maar één volk, de mensheid

Er is maar één geloof, de liefde

De PvdA Houten wenst iedereen een heel goed 2016 toe!

Anneke heeft zich bij de nieuwjaarstoespraak laten inspireren door de Wibautlezing van Ilco van de Linde. U vindt deze lezing hier